Tư duy đầu tư (P1)

Về con đường thay đổi của thị trường chứng khoán Việt Nam từ sau cuộc khủng hoảng kép 2011, đến nay chúng ta đã có tới hàng trăm công trình nghiên cứu lớn nhỏ về tư duy quản lý thị trường, về cải cách doanh nghiệp, về năng lực và trình độ các nhà đầu tư cá nhân, về triển vọng MSCI, trong nước và ngoài nước…

Trong khối lượng đồ sộ các ấn phẩm đó, chúng tôi đã tìm thấy khá nhiều và khá rõ: Việc chuyển đổi mô hình, chuyển đổi cơ cấu, cải cách thể chế, mở cửa và hội nhập, tăng trưởng bền vững…

Chúng tôi lại có thể tìm thấy ở đó cả những mốc lịch sử quan trọng của đường lối và chính sách kinh tế Việt Nam, những hội nghị Trung ương, những nghị quyết, thông tư về cải cách hệ thống ngân hàng, về quyền sở hữu tài sản, về luật doanh nghiệp, luật đầu tư, luật nhà ở, luật kinh doanh bất động sản. Một lộ trình về kinh tế Việt Nam, về sự tăng trưởng của thị trường cả về số lượng và chất lượng đã được trình bày khá đầy đủ trong những tài liệu như thế.

Vậy, chúng tôi còn gì để nói?

Xin thưa: Còn.

Hình như những người bạn của chúng tôi vẫn thèm thuồng một khía cạnh nữa: Tư duy đầu tư.

Mọi đổi mới đều bắt đầu từ đổi mới từ duy. Cách nghĩ cũ tạo ra mô hình cũ. Cách nghĩ mới tạo ra mô hình mới. Vậy thì trong những bộ óc chủ chốt của thị trường như bộ óc của Dominic Scriven, của anh Tô Hải, của ông Nguyễn Duy Hưng chủ tịch SSI, cách nghĩ cũ chuyển sang cách nghĩ mới như thế nào? Những câu chuyện đầu tư kinh điển như VNM, HPG, MWG, PNJ, MBB, VCB đã được thai nghén như thế nào? Bắt đầu từ ai? Trong hoàn cảnh nào? Rồi bằng những cách nào, tư duy này chin dần từ người này sang người khác? Phép màu nào đã làm cho tư duy win-lose cũ kỹ được chuyển hóa nhẹ nhàng sang win-win trong đồng thuận?

Thiết tưởng, những khía cạnh đó sẽ vẫn còn là điều thú vị. Trên con đường đó, sẽ không chỉ có những sản phẩm mới, những tòa nhà của Vingroup chọc trời, những bảng hiệu thép HPG trải dài trên từng km, những hồ sơ dày cộp về những doanh nghiệp tư nhân niêm yết thành công, mà còn là những con người mở đường, những bộ óc mở đường. Mà đã gọi là mở đường, trên đường đi ắt phải có những cạm bẫy, những va vấp (TCB, JVC, POW), những thất bại, và cuối cùng là những lối thoát rất ngoạn mục.

Ban đầu, chúng tôi chỉ nghiên cứu những điều này vì mục đích tự thân, cốt để hiểu sâu về lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam. Về sau, tự thấy có rất nhiều điều thú vị, chúng tôi muốn viết những điều này ra để chia sẻ cùng tất cả mọi người, những nhà đầu tư đang khát khao sự chuyên nghiệp. Đã có những con người đầu tiên tham gia đẩy thuyền ra khơi, chả nhẽ các bạn muốn lỡ chuyến tàu đưa chúng ta đến thịnh vượng?

Có thể, rất nhiều bạn sẽ chỉ trích, trách móc và hằn học với những con người lão làng của thị trường chỉ đơn giản vì bạn đã từng chết một vài deal nào đó. Nhưng trên con đường khai phá can trường đầy tâm huyết, sẽ có những vấp váp khó tránh khỏi, cách nhìn hằn học và đả kích cái cũ sẽ không giúp cho đôi mắt bạn mở rộng hơn mà chỉ làm cho tầm vóc bản thân chúng ta thấp đi.

Nói về thị trường tức là nói về thương trường. Mà thương trường như chiến trường, tức là không chỉ có một bên tham gia trận chiến. Oscar Wilde từng nói rằng:”Tôi chọn bạn bè vì họ đẹp, chọn người quen vì họ tốt, chọn kẻ thù vì họ tài. Người ta có kỹ đến mấy cũng không thừa trong việc lựa chọn kẻ thù.” Địch càng mạnh, càng đẹp, càng giỏi thì chiến thắng của bạn mới càng có giá trị. Nay viết về tư duy đầu tư, không có địch bên ngoài, mà địch ở trong chính chúng ta. Địch là cái cũ, là tư duy T+3, là ăn xổi giàu nhanh. Giờ đây, ta phải tự đấu tranh với ta để vượt lên, để thay đổi, để trưởng thành. Tìm được cái đúng là thoát được cái sai. Nếu không có cái cũ, cái sai thì sao phải sửa đổi?

Lịch sử của dân tộc nào cũng vậy, cái mới ra đời phải do sự lụi tàn của cái cũ. Một triều đại không lo nổi cơm ăn áo mặc, yên ổn ấm no cho nhân dân là một triều đại sẽ đi đến diệt vong. Tuy nhiên chặng đường đổi mới tư duy không thể là một chuỗi thành tích và thắng lợi rực rỡ. Nó là những thử nghiệm, những khai phá gian nan, có những khó khăn, những sai lầm. Chặng đường đổi mới không phải và không thể lúc nào cũng được đồng thuận. Trên chặng đường đó, có những bộ óc đột phá, cuốn hút cả tập thể vươn lên. Lại có cả những sức ì, những nghi kị, những cản trở do chưa nhận thức được cái mới. Có những bộ óc trì trệ đột nhiên tỏa sáng dù trước đó rất trì trệ và bảo thủ. Có những bộ óc từng tỏa sáng nhưng lại bị ngưng trệ, bị lu mờ, bị đà tiến lên chung vượt qua. Lại có những bộ óc, những trí tuệ siêu quần về mặt này nhưng chưa kịp chuyển biến về mặt kia. Tổng hợp lại, xã hội vẫn tiếp tục tiến lên dù còn nhiều quanh co khúc khuỷu, nhưng điều đó chỉ càng làm lớn thêm ý nghĩa và giá trị lớn lao của tư duy đổi mới.

Đó là vẻ đẹp của lịch sử, của những con người làm nên lịch sử. Khi thời đại cần có những người khổng lồ, đã có những người khổng lồ xuất hiện. Vẻ đẹp của những con người như thế, như Marxim Gorky trong bài thơ tuyệt bút về con người đã viết:

“…Đi một mình trong sương mờ của những sai lầm

Đạp lên trên tro tàn của những định kiến cũ kỹ

Sau lưng là bụi tàn của những đám mây nặng trĩu đã thuộc về quá khứ

Trước mặt là bao nhiêu điều nan giải đang chờ đón lạnh lùng

Những điều nan giải là hằng hà sa số

Như những vì sao trong đáy thẳm của bầu trời

Và đường đi của con người là vô tận”.

Tôn vinh những con người như thế, ngắm nhìn con đường đi của họ, những tro tàn, những sương mù và cả những vì sao, hiểu tư duy của họ và thay đổi chính bản thân mình. Đó là nội dung mà chúng tôi muốn truyền tải đến tất cả mọi người.